Stress hoort bij het leven. We hebben er allemaal wel mee te maken. Stress hoeft ook helemaal geen probleem te vormen, als de rust maar weer tijdig terugkeert. Soms blijft de stress echter komen. Als stress langdurig aanhoudt, dan kan het ervoor zorgen dat je brein en lichaam uit de maat gaan lopen.
Of je uit balans raakt heeft vaak met verschillende factoren te maken. Onderstaande handvatten helpen om jouw patronen beter te leren herkennen en de juiste zelfzorg tijdig toe te passen bij stressklachten. Neem het volgende eens in overweging en maak notities voor meer inzicht en grip.
Uniek persoontje
Ieder van ons heeft uniek DNA, een uniek brein en een unieke persoonlijkheid. Ook heeft iedereen haar of zijn hele leven te maken met andere omstandigheden. Allemaal factoren om in overweging te nemen hoe jij (uiteindelijk) met stressvolle situaties omgaat en in welke mate je last krijgt van stress, overprikkeling of gevoelig bent voor een burn-out. Voorbeeld: je had of hebt te maken (op jonge leeftijd) met fysieke of mentale onveiligheid, hersenletsel, trauma en een aandoening. Kan je jouw persoonlijkheid omschrijven? Bepaalde eigenschappen kunnen je ontvankelijker maken voor prikkels en stress.
Stressvolle omstandigheden
Overspannenheid of burn-out ontstaan niet van vandaag op morgen. Vaak zijn of waren er meerdere stressvolle omstandigheden en problemen aanwezig. Ook ben je daar vaak voor langere tijd in verstrikt. Vaak zijn we ons er niet van bewust, dat we dan helemaal niet zo goed voor onszelf zorgen. Je emmertje gaat overstromen. Voorbeelden van omstandigheden, die stress veroorzaken: relatieproblemen, familieproblemen, geldproblemen, werk, ziekte of aantasting van de fysieke- en mentale veiligheid.
Zicht op je binnenwereld
Welke gedachten, gevoelens, emoties en beelden zijn op dagelijkse basis aanwezig. Je innerlijke wereld kan je ook in een staat van stress brengen. Sta je in contact met de (stress) signalen, die zich in je lichaam manifesteren naar aanleiding van je gedachten, gevoelens, emoties en beelden? Heb jij helder zicht en grip op die binnenwereld? Als je in een burn-out belandt heb je vaak de alarmsignalen niet opgevangen of genegeerd. Het is dan van belang om beter te leren luisteren naar je lichaam, grenzen en neerwaartse gedachten bij te sturen. De Mindfulness Based Stress Reduction Training, die is ontwikkeld door Jon Kabat-Zinn, is een wetenschappelijk onderzochte manier om meer inzicht te krijgen in die binnenwereld en stress beter te reguleren.
Tailormade zelfzorg
Als je stress ervaart in jouw lichaam en hoofd is het verstandig om hier zorg voor te dragen. Ieder persoon en elke omstandigheid is uniek. De ultieme antistress-tip is dan ook meer een kwestie van maatwerk. Ga goed bij jezelf na, welke activiteiten en mensen (of juist het uit de weggaan ervan) je weer in balans brengen en je veerkracht bevorderen.
Wel blijkt uit veel wetenschappelijk onderzoek dat voldoende slaap in een regelmatig ritme, juiste lichamelijke beweging en gezonde (brein) voeding, je veerkracht bevorderen. Ook dit is weer maatwerk. De één volstaat bijvoorbeeld met 6 uur slaap en de ander met 8 uur. Te weinig slaap in jouw bandbreedte, zorgt ervoor dat je brein zich niet goed kan herstellen. Als dit structureel is, dan heeft het effect op jouw functioneren.
Ook maakt sport goeie stofjes aan. Van belang is om weer goed te ervaren wat goed is voor jou in het huidige moment. Overmatig intensief sporten kan je stresssysteem juist nog verder uithollen, aangezien daarmee je sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd.
Sympathicus
Je sympathische zenuwstelsel wordt geactiveerd bij een trigger voor overleving, dreiging of om te presteren. Je kan zo'n hogere staat van paraatheid opmerken aan een versnelde ademhaling, hartslag en stijging van de bloeddruk. Ook door de technologische ontwikkelingen, 24/7 maatschappij, de sneltreinvaart en concurrentieslag (oftewel overleving), staan we tegenwoordig flink aan.
Sta je voortdurend onder stress, dan kunnen bepaalde hersengebieden verloren gaan. Ook kunnen chronische stress, lichamelijke- en mentale klachten ontstaan. Van belang is, dat je je parasympathische zenuwstelsel weer activeert voor rust en herstel.
Parasympathicus
Heb je last van stressklachten, overspannenheid of een burn-out, dan kan je je afvragen of je je parasympathische zenuwstelsel voldoende hebt gevoed. Dit systeem wordt in rust geactiveerd, zodat het organisme zich kan herstellen. Ben je een slechte slaper dan kan te weinig slaap voldoende herstel ondermijnen. Gedurende de dag zijn er ook manieren om dit zenuwstelsel te activeren en voor het slapengaan, zodat je meer kans hebt op een betere nachtrust.
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt, dat down-time voor je brein, stress verlagend werkt. Wetenschappelijk onderbouwde tips om je brein tot rust te brengen en je parasympathische zenuwstelsel te activeren zijn bijvoorbeeld:
Neem meer korte pauzes tussen taken.
Breng het digitaal aanstaan terug (mobiel, emails etc.). Leg je mobiel niet in je slaapkamer. Bouw schermtijd tijdig af voor het slapengaan.
Waar kan je je agenda schoonvegen.
Vind rust en vertraging in een wandeling, mindfulness, meditatie, yoga, stretchen.
Zoek de rust op van een natuurlijke omgeving (bos, zee, meer, park).
Wees je bewust van jouw valkuilen. Sta je altijd aan, dan kan het een uitdaging zijn om naar de rust van meditatie en yoga te schakelen. Het vergt enige discipline om weer gezonde gewoontes aan te leren en vertrouwd te raken met niks doen om je parasympathische zenuwstelsel te activeren.
Vergelijk jezelf niet met een ander
Vergelijk jezelf niet met een ander. Je gaat dan onmogelijke eisen aan jezelf stellen. Dat levert alleen maar weer stress op! Iedereen is anders. De één slaapt prima met allerlei problemen aan het hoofd, terwijl iemand anders de hele nacht wakker ligt. Jouw stressprofiel mag er zijn. In dat profiel ligt ook het antwoord hoe jij je balans behoudt. Omarm stress als een nuttig signaal. Negeer het niet als klachten blijven aanhouden. Vraag om hulp en schroom niet om naar de huisarts te gaan.
Advies en werkgever
Heb je behoefte aan ondersteuning en persoonlijke begeleiding voor meer inzicht?
Neem dan contact op voor meer informatie.
Ook hebben werkgevers baat bij meer inzicht in de werking van stress en maatwerk oplossingen. Wil je maatwerk advies voor jouw organisatie en medewerkers om stress gerelateerde problematiek preventief en curatief, gerichter aan te pakken, stuur dan een email via het contactformulier. Wij werken landelijk voor cliënten vanuit Drachten, Friesland.
Auteur: drs. Marianne Smit, founder van Mindful State, is 10+ jaar gespecialiseerd in het verzorgen van hoogwaardige mindfulnesstrainingen, workshops, maatwerk programma's en advies om duurzaam welzijn voor mens, organisatie en maatschappij te bevorderen. Diensten worden verzorgd vanuit kwalitatief wetenschappelijk onderzoek.